چگونه دانشجو معلمان را برای استفاده از فناوری در کلاس های درس آینده آماده کنیم؟

فرستنده: مصطفی رستکاری بادی

چگونه دانشجو معلمان را برای استفاده از فناوری در کلاس های درس آینده آماده کنیم؟

آموزش فناوری در تربیت معلم

پیش از این، معلم در صورت برخورداری از دانش لازم در رشته تخصصی خود، مشکلی در تدریس نداشت و در نظام تربیت معلم بر تخصص او – که شیمی، فیزیک، ریاضی، ادبیات و مانند اینها بود- تأکید می شد.

به تدریج، نیازهای جدیدی احساس شد و تبع آن نیازها، درسهایی مانند روش تدریس، روان شناسی تربیتی، فسلفه تعلیم و تربیت و امثال اینها به برنامه درسی تربیت معلم افزوده شد؛ با این تصور که معلم علاوه بر تسلط بر محتوای درسی که تدریس می کند، باید از تعلیم و تربیت نیز مطلع باشد و دانش و مهارت تربیتی داشته باشد. در عصر فناوری، نیاز دیگری شکل گرفت و نتیجه آن، افزوده شدن فناوری به برنامه درسی تربیت معلم بود. با توجه به آنچه مطرح شد، می توان به سه دانش اصلی در برنامه درسی تربیت معلم اشاره کرد: دانش محتوایی، دانش تربیتی، و دانش فناورانه.

دانش محتوایی، دانش معلم درباره موضوع درست؛ مانند دانش او درباره فلسفه، ریاضیات، شیمی، فیزیک و امثال این ها.

دانش تربیتی، دانش معلم درباره فرایندها، رویکردها و روش های تدریس و یادگیری است.

دانش فناروانه، دانش معلم درباره کار با فناوری در تدریس، و به عبارتی، استفاده از فناوری در تدریس است.

در ارائه این دانش ها به دانشجو معلمان و معلمان دو رویکرد وجود دارد: رویکرد آموزش مجزا، و رویکرد آموزش تلفیقی. در رویکرد آموزش مجزا، دانش محتوایی، دانش تربیتی و دانش فناورانه به شکل مجزا و بدون ارتباط با یکدیگر تدریس می شوند. محتوای آموزش – مثلا محتوای ریاضیات و جغرافیا- تدریس می شود و در کنار آن، استاد روش تدریس، شیوه های آموزش را می آموزد و استاد فناوری آموزشی هم کاربرد فناوری در آموزش را یاد می دهد ولی در رویکرد تلفیقی، این سه دانش با هم تلفیق می شوند. مجموعه این دانش ها در زبان انگلیسی با واژه TPCK بیان می شود که شاید عبارت معادل «دانش محتوایی تربیتی فناورانه» برای آن مناسب باشد. دانش محتوایی تربیتی فناورانه دانشی است که به معلمان کمک می کند تا از فناوری در تدریس بهره ببرند. بر اساس رویکرد تلفیقی، یک استاد هر سه دانش را در خود جمع کرده است و در حین تدریس ریاضی یا دروس دیگر به دانشجو معلمان، شیوه تدریس یک موضوع درسی (مثلا مساحت مثلث) را با استفاده از فناوری آموزش می دهد و در آموزش خود هر سه دانش را تلفیق می کند. تدریس مساحت مثلث با استفاده از روش تدریس اکتشافی و به کمک فناوری، نمونه ای از این تلفیق است.

اگر مدرسان تربیت معلم این سه دانش را به صورت مجزا به دانشجو معلمان تدریس کنند، چندان ثمر بخش نخواهد بود، مثلا استادی ریاضیات به معلمان آموزش دهد، استاد دیگری روش های تدریس و استاد سوم، کاربرد فناوری در تدریس. بدون شک، آموزش مهارت های فاوا به طور مجزا موجب آن می شود که دانشجو معلمان در آینده بدون توجه به کاربرد ابزارهای فاوا، از آنها در تدریس استفاده کنند. با آموزش مجزا و بدون ارتباط فناوری با رشته درسی و مسائل تربیتی، معلمان طرز استفاده مناسب از فناوری در تدریس را نمی آموزند (گراهام و همکاران 2009). رویکرد تلفیقی بهترین روش جمع کردن این سه دانش است؛ یعنی مثلا استاد فیزیک به گونه ای تدریس کند که نه تنها محتوای فیزیک را منتقل کند بلکه به طور طبیعی و در حین تدریس، دانشجویان روش های تدریس و نحوه کاربرد فناوری را هم از او بیاموزند، نه اینکه سه استاد به صورت مستقل و جداگانه این مطالب را آموزش دهند. کوهلر و میشرا (2005) تاکید دارند که در برنامه های آموزشی، دانش محتوایی تربیتی فناورانه دانشجو معلمان باید به نحوی برنامه ریزی شود که آنان بعد از فارغ التحصیلی به راحتی از فناوری تدریس استفاده کنند. به منظور آشنایی بیشتر، در جدول به نمونه هایی از کاربرد دانش محتوایی تربیتی فناورانه توسط معلم در کلاس درس، اشاره شده است.

به طور کلی، معلمان معمولا به همان روشی که آموزش دیده اند، آموزش می دهند، بر این اساس، آموزش به کمک فناوری و استفاده از شیوه های مناسب تدریس دروس مختلف باید به نحوی باشد که دانشجو معلمان در آینده به خوبی از آن استفاده کنند. جمع سه دانش محتوایی (اطلاعات درباره محتوای درس)، تربیتی (آشنایی با روش های تدریس و امثال اینها) و فناورانه (دانش استفاده از فناوری در تدریس) باید به نحوی با آموزش دانشجو معلمان یا معلمان تلفیق شود که آن ها تجربه عینی و عملی کسب کنند. برای کسب تجربه عینی و عملی پیشنهاد می شود مدرسان دروس تخصصی، مدرس مسائل تربیتی و مدرس فناوری، دانشجو معلمان را درگیر فعالیت های تلفیقی مبتنی بر این سه دانش نمایند. تدریس جمع کسرها از طریق روش نمایشی و به کمک فناوری، تدریس تبخیر از روش تدریس کاورشگری و به کمک فناوری، تدریس مساحت مستطیل از طریق روش تدریس اکتشافی و به کمک فناوری، نمونه هایی از فعالیت های تلفیقی مبتنی بر تلفیق سه دانش محتوایی، تربیتی و فناورانه است.

پی نوشت

1- Technological Pedagogical Content Knowledge

2- Graham

منابع

1. Graham, C,R, Burgoyne, N, Cantrell, P, Smith, L, St. Clair, L, & Harris, R. (2009). TPACK Development in science teaching: Measuring the TPACK confidence of inservice  science teachers. TechTrends, 53(5). 70-79

2. Koehler, M, J, & Mishra, P. (2005). What happens when teachers design educational technology? The development of Technological Pedagogical Content Knowledge. Journal of Education Computing Research . 32(2), 131-152

3. Koehler, M, & Mishra, P. (2009). What is technological pedagogical content content knowledge? Contemporary Issues in Technology and Teacher Education, 9(1), 60-70

دانلود فایل به صورت word